विलोम शब्द क्या हैं (vilom shabd) Opposite Words in Hindi
विलोम शब्द क्या होते हैं?(vilom shabd) Opposite Words in Hindi
Vilom Shabd in Hindi : विलोम का अर्थ होता है उल्टा। हर शब्द का एक सही अर्थ होता है, उस अर्थ का विपरीत अर्थ देने वाले शब्दों को विलोम शब्द कहते हैं। इस प्रकार किसी शब्द का उल्टा अर्थ बताने वाले शब्द को विपरीतार्थक या विलोम शब्द कहा जाता है, विलोम शब्द को अंग्रेज़ी में Opposite Words कहा जाता है।
विलोम शब्द बनाने की विधियाँ क्या है? vilom shabd in hindi
विलोम शब्द को उसके मूल शब्द से निम्नलिखित विधियों के द्वारा बनाया जा सकता है –
- लिंग परिवर्तन करके
- विपरीत जाति शब्द से
- उपसर्ग का प्रयोग करके
- उपसर्ग को परिवर्तित करके
- नञ समास के पद के रूप में
विलोम शब्द क्या होते हैं? Opposite Words in Hindi
चलिए एक एक करके इनके बारे में जानते हैं –
1. लिंग परिवर्तन करके – किसी भी शब्द के मूल लिंग को बदल कर उस शब्द का विलोम शब्द बनाया जा सकता है, महिला का पुरष, हाथी का हथनी, शेर का शेरनी, राजा का रानी आदि।
2. विपरीत जाति शब्द से – विपरीत जाति शब्द के शब्द से भी विलोम शब्द बनाये जाते हैं। इस शब्दों के अर्थ एक दूसरे से परस्पर विरोधी भाव रखते हैं। उदाहरण के लिए जैसे – उल्टा का सीधा, विष का अमृत, अंधकार का प्रकाश, हार का जीत, अच्छा का बुरा, पाप का पुण्य, राजा का रंक आदि।
3. उपसर्ग का प्रयोग करके– किसी शब्द के आगे उपसर्ग जोड़कर उसका विलोम शब्द बनाया बनाया जाता है। जैसे- सामान का असमान, घात का प्रतिघात, स्वस्थ का अस्वस्थ, आदि.
4. उपसर्ग को बदल कर – शब्द के आगे लगे उपसर्ग को बदलकर भी उस शब्द विलोम शब्द बनाया जा सकता है। जैसे – उत्कर्ष का अपकर्ष, उत्तीर्ण का अनुतीर्ण, आदान का प्रदान आदि।
5. नञ् समास यानि नहीं अर्थ वाले शब्द जोड़कर – शब्द के आगे ‘नहीं’ अर्थ देने शब्द या अक्षर को जोड़करविलोम शब्द बनाया जा सकता है। जैसे – संभव का असंभव, अंत का अनंत, आदि का अनादि, आदि ।
विलोम शब्द क्या होते हैं? Opposite Words in Hindi
विलोम शब्द हिंदी में Opposite Words in Hindi
विलोम शब्द क्या होते हैं? Opposite Words in Hindi विलोम शब्द हिंदी में Opposite Words in Hindi
शब्द |
विलोम |
| चल | अचल |
| अच्छा | बुरा |
| निर्जल | अजल |
| यज्ञ | विज्ञ |
| वितल | अतल |
| अल्प | अति |
| अनावृष्टि | अतिवृष्टि |
| तुकान्त | अतुकान्त |
| अथ | इति |
| देय | अदेय |
| सदोष | अदोष |
| उत्तम | अधम |
| सध्दर्म | अधर्म |
| न्यून | अधिक |
| पुरातन | अधुनातन |
| अंत | अनंत |
| भिग | अनभिज्ञ |
| आगत | अनागत |
| आतुर | अनातुर |
| सनाथ | अनाथ |
| आहुत | अनाहूत |
| नित्य | अनित्य |
| इष्ट | अनिष्ट |
| प्रतिकूल | अनुकूल |
| अग्रज | अनुज |
| विरक्त | अनुरक्त |
| विरक्ति | अनुरक्ति |
| विराग | अनुराग |
| उर्तीण | अनुर्तीण |
| विलोम | अनुलोम |
| ऐतिहासिक | अनैतिहासिक |
| बहिरंग | अन्तरंग |
| प्रकाश | अन्धकार |
| उपकार | अपकार |
| उपचार | अपचार |
| उपेक्षा | अपेक्षा |
| नगद | अपेक्षा |
| अनपेक्षित | अपेक्षित |
| अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
| अनभ्यस्त | अभ्यस्त |
| मर्त्य | अमर |
| प्रूर्णिमा | अमावस्या |
| अमृत | विष |
| सुरूचि | अरूचि |
| अर्थ | अनर्थ |
| अर्पण | ग्रह्र्ण |
| प्राचीन | अर्वाचीन |
| अधिक | अल्प |
| दीर्घकालीन | अल्पकालीन |
| बहुज्ञ | अल्पज्ञ |
| दीर्घायु | अल्पायु |
| उन्नत | अवनत |
| प्रवर | अवर |
| आरोह | अवरोह |
| निरालम्ब | अवलम्ब |
| नकली | असली |
| उदय | अस्त |
| उदयाचल | अस्ताचल |
| सपूत | कपूत |
| निरंकुश | अंकुश |
| अस्वीकार | अंगीकार |
| बाह्य | अंतर |
| पूर्णतः | अंशतः |
| कलुष | अकलुष |
| सुकाल | अकाल |
| क्रूर | अक्रूर |
| अगला | पिछला |
| अनुज | अग्रज |
| ग्राह्य | अग्राह्य |
| अन्तिम | अग्रिम |
| स्पृश्य | अस्पृश्य |
| विकर्ष | आकर्ष |
| विकर्षण | आकर्षण |
| गमन | आगमन |
| गत | आगामी |
| विगत | आगामी |
| आग्रह | दुराग्रह |
| आचार | अनाचार |
| अनाछ्दित | आच्छादित |
| शांत | आतुर |
| प्रदत्त | आदत्त |
| आदर | अनादर |
| अनादर | आदर |
| यथार्थ | आदर्श |
| प्रदान | आदान |
| आदि | अंत |
| शुष्क | आद्र |
| प्राचीन | आधुनिक |
| भौतिक | आध्यात्मिक |
| व्यय | आय |
| आरम्भ | अंत |
| अवरोह | आरोह |
| स्फूर्ति | आलस्य |
| अनावृत | आवृत |
| आशा | निराशा |
| आशीर्वाद | अभिशाप |
| अनाशक्त | आसक्त |
| आस्था | अनास्था |
| निराहार | आहार |
| अनाहार | आहार |
| विसर्जन | आह्वान |
| दिन | रात |
| अनिच्छा | इच्छा |
| अनिच्छ | इच्छा |
| परलोक | इहलोक |
| प्रेम | ईर्ष्या |
| अनीश्वर | ईश्वर |
| सौम्य | उग्र |
| अनुचित | उचित |
| अपकर्ष | उत्कर्ष |
| निकृष्ट | उत्कृष्ट |
| अधम | उत्तम |
| पतन | उत्थान |
| अनुदार | उदार |
| आलसी | उद्यमी |
| नगद | उधार |
| अवनति | उन्नति |
| अपकार | उपकार |
| अनुपयुक्त | उपयुक्त |
| अनुपस्थित | उपस्थित |
| निरुपाय | उपाय |
| ऊसर | उर्वर |
| संध्या | उषा |
| अनेक | एक |
| अनेकता | एकता |
| सर्वांगीण | एकांगी |
| ज्येष्ठ | कनिष्ठ |
| कृतघ्न | कृतज्ञ |
| स्थूल | कृष |
| शुक्ल | कृष्ण |
| क्रय | विक्रय |
| शाश्वत | क्षणिक |
| प्रसन्नता | खेद |
| प्रकट | गुप्त |
| परोक्ष | प्रत्यक्ष |
| मुक्ति | बंधन |
| बालिका | बालक |
| अपव्यय | मितव्यय |
| वाचाल | मूक |
| बंधन | मोक्ष |
| लिखित | मौखिक |
| अपयश | यश |
| भक्षक | रक्षक |
| रानी | राजा |
| दिन | रात |
| स्वस्थ | रुग्ण |
| कुलक्षण | लक्षण |
| अलक्षित | लक्षित |
| पूरा | लगभग |
| हटाना | लगाव |
| दुर्जन | सज्जन |
| असफल | सफल |
| नीरस | सरस |
| दुर्गन्ध | सुगंध |
| दुर्भाग्य | सौभाग्य |
| पुरुष | स्त्री |
| पराधीन | स्वाधीन |
| शोक | हर्ष |
| भेद्य | अभेद्य |
| उजाला | अँधेरा |
| अनावृष्टि | अतिवृष्टि |
| अत्यल्प | अत्यधिक |
| बहिरी | अंतरंग |
| प्रकाश | अंधकार |
| न्यूनतम | अधिकतम |
| बाहर | अंदर |
| निरंकुश | अंकुश |
| अनातुर | आतुर |
| विलोम | अनुलोम |
| अनावृष्टि | अतिवृष्टि |
| क्रुर | अक्रुर |
| परलोक | इहलोक |
| अनिच्छित | इच्छित |
| अनिष्ट | इष्ट |
| अनिच्छा | इच्छा |
| सक्षम | अक्षम |
| अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
| सनाथ | अनाथ |
| प्रतिकूल | अनुकूल |
| अनुज | अग्रज |
| निग्रह | अनुग्रह |
| प्रज्ञ | अज्ञ |
| विलोम | अनुलोम |
| जल | अग्नि |
| विकर्षण | आकर्षण |
| इनकार | अंगीकार |
| मर्त्य | अमर |
| अनघ | अघ |
| पूर्णिमा | अमावस्या |
| अमृत | विष |
| वर्जन | अर्जन |
| अनर्थ | अर्थ |
| बहुसंख्यक | अल्पसंख्यक |
| लभ्य | अलभ्य |
| प्रत्यर्थी | अर्थी |
| पूर्वाह्न | अपराह्न |
| अनधिकारी | अधिकारी |
| खाद्य | अखाद्य |
| चर | अचर |
| जय | अजेय |
| ज्ञान | अज्ञान |
| ज्ञानी | अज्ञानी |
| कर्मण्य | अकर्मण्य |
| विरक्त | अनुरक्त |
| नय | अनय |
| सुकीर्ति | अपकीत्ति |
| आदि | अंत |
| नित्य | अनित्य |
| पराया | अपना |
| लौकिक | अलौकिक |
| सम्मान | अपमान |
| प्रिय | अप्रिय |
| साधारण | असाधारण |
| उपेक्षा | अपेक्षा |
| सभ्य | असभ्य |
| उपेक्षित | अपेक्षित |
| मगल | अमंगल |
| रुचि | अरुचि |
| शुभ | अशुभ |
| बहुज्ञ | अल्पज्ञ |
| दीर्घायु | अल्पायु |
| इच्छा | अनिच्छा |
| उचित | अनुचित |
| उन्नत | अवनत |
| सुसमय | असमय |
| सुअवसर | अनवसर |
| हास | अश्रु |
| अन्भिष्ट | अभीष्ट |
| उपस्थित | अनुपस्थित |
| एक | अनेक |
| उपचय | अपचय |
| पिंडज | अंडज़ |
| संतुष्ट | अंसंतुष्ट |
| संतोष | असंतोष |
| निराघार | आधार |
| प्राचीन | आधुनिक |
| विगत | आगामी |
| परमात्मा | आत्मा |
| निर्यात | आयत |
| पाताल | आकाश |
| अनासक्त, निरासक्त | आसक्त |
| बाहूय | अभ्यंतर |
| गुलामी | आजादी |
| अवरोह | आरोह |
| अनार्य | आर्य |
| अवरोही | आरोही |
| गमन | आगमन |
| अनावश्यक | आवश्यक |
| विसर्जन | आवाहन |
| अनावृत | आवृत्त |
| आधिभौतिक | आध्यात्मिक |
| ऱवास | आम |
| प्रसारण | आकुँचन |
| स्फूर्ति | आलस्य |
| प्रदत्त | आदत्त |
| अनारूढ़ | आरूढ़ |
| अनास्था | आस्था |
| अवज्ञा | आज्ञा |
| अनतिरिक्त | अतिरिक्त |
| जावक | आवक |
| अनागत | आगत |
| अनातप | आतप |
| अनावृत | आवृत |
| साथ | अकेला |
| ऋत, तथ्य | अनृत |
| उपकार | अपकार |
| विमुख | अभिमुख |
| सबला | अबला |
| सचेत | अचेत |
| तत्र | अत्र |
| सकाम | अकाम |
| गृहीत | अर्पित |
| कर्त्तव्य | अकर्त्तव्य |
| निर्दोष | अपराधी |
| निरभिमान | अभिमान |
| प्रत्यक्ष | अप्रत्यक्ष |
| प्रकर्ष, उत्कर्ष | अपकर्ष |
| प्रसन्न | अप्रसन्न |
| मितव्यय | अपव्यय |
| उर्वरा | अनुर्वरा |
| पूर्ण | अपूर्ण |
| धर्म | अधर्म |
| प्राचीन | अर्वाचीन |
| अंधकार | आलोक |
| व्यय | आय |
| निरामिष | आमिष |
| नास्तिक | आस्तिक |
| अनिष्ट | इष्ट |
| उधर | इधर |
| दक्षिणायन | उत्तरायण |
| परलोक | इहलोक |
| अधम | उत्तम |
| अलग | इकट्टा |
| अपचार | उपचार |
| अनिच्छा | इच्छा |
| ऊसर | उर्वर |
| अथ | इति |
| अवनयन | उन्नयन |
| गैंर-इंसाफ | इंसाफ |
| अनुपयुक्त | उपयुक्त |
| दुहरा | इकहरा |
| सुबह | शाम |
| अनुपयोगी | उपयोगी |
| शीत | उष्ण |
| अनीश्वर | इश्वर |
| ईमानदार | बेईमान |
| प्रसन्न | उदास |
| अनुचित | उचित |
| अस्त | उदित |
| निम्न | उच्च |
| संध्या | उषा |
| अपकर्ष | उत्कर्ष |
| उपजीवी | उपजीव्य |
| अनुत्तीर्ण | उतीर्ण |
| अपकारक | उपकारक |
| निकृष्ट | उरुकृष्ट |
| चढाव | उतार |
| पतन | उत्थान |
| प्रतीची | उदीची |
| निरुत्साह, अनुत्साह | उत्साह |
| बंजर | उपजाऊ |
| अस्त | उदय |
| स्वयंप्राप्त | उपार्जित |
| निपतन | उत्पतन |
| अनुदात्त | उदात्त |
| अनुदार, कृपण | उदार |
| ऊँच | नीच |
| निरुद्यम | उद्यम |
| नीचा | ऊँचा |
| नकद | उधार |
| उपजाऊ | ऊसर |
| विनीत | उद्धत |
| अधोमुख | ऊर्ध्वमुख |
| अवनति | उन्नति |
| नीचे | ऊपर |
| विमुख | उन्मुख |
| धनात्मक | ऋणात्मक |
| मुलन | उन्मुलन |
| अनेक | एक |
| अपकार | उपकार |
| एकता | अनेकता |
| दुरुपयोग | उपयोग |
| चोटी | एड़ी |
| प्रत्यय | उपर्सग |
| बहुमुखी | एकमुखी |
| बहुतंत्र | एकतंत्र |
| अनुपस्थिति | उपस्थिति |
| दक्षिण | उतर |
| बहुदेववाद | एकेश्वरवाद |
| पारलौकिक | ऐहिक |
| अनैक्य | ऐक्य |
| कुटिल, वक्र | ऋजु |
| अनैतिहासिक | ऐतिहासिक |
| ऐश्वर्य | अनैश्वर्य |
| अनौचित्य | औचित्य |
| अनौद्धत्य | औद्धत्य |
| अनौदार्य | औदार्य |
| सतत | अंतर |
| अनौपचारिक | औपचारिक |
| अनौदात्य | औदत्य |
| मीठा | कड़वा |
| मघु | कटु |
| सरल, सहज | कठिन |
| अपकीर्ति | कीर्ति |
| कृतज्ञ | कृतघ्न |
| प्राकृत | कृत्रिम |
| शुक्ल | कृष्ण |
| ज्येष्ठ | कनिष्ठ |
| सपूत | कपूत |
| दानी | कृपण |
| अकर्मण्य | कर्मण्य |
| मधुर | कर्कश |
| निष्ठुर | करुण |
| बेकसूर | कसूरवार |
| विक्रय | क्रय |
| निष्कलुष | कलुष |
| सरल | कुटिल |
| सुन्दर | कुरूप |
| वज्र | कुसुम |
| कृपा | कोप |
| कठोर | कोमल |
| निष्कर्म | कर्म |
| निष्कपट | कपटी |
| अकर्मण्य | कर्मठ |
| प्रतिक्रिया | क्रिया |
| स्थूल | कृश |
| शांत | क्रुद्ध |
| गैरकानूनी | कानूनी |
| बीच | किनारा |
| कांता | कान्त |
| सुमार्ग | कुमार्ग |
| सुपुत्र | कुपुत्र |
| सुपुत्री | कुपुत्री |
| कंटक | निष्कंटक |
| मुलायम | कड़ा |
| पक्वा | कच्चा |
| ज्यादा | कम |
| बेशी | कमी |
| आराम | काम |
| गोरा | काला |
| प्रशंसा, स्तुति | कुत्सा |
| ताकतवर | कमजोर |
| नाकाबिल | काबिल |
| सुकर्म | कुकर्म |
| अक्रोधी | क्रोधी |
| विक्रेता | क्रेता |
| विकय | क्रय |
| निडर | कायर |
| क्षमा | क्रोध |
| दयालु | कठोर |
| बिक्री | खरीद |
| सज्जन | खल |
| अखाद्य | खद्य |
| मुरझाना | खिलना |
| रीझना | खीजना |
| मंडन | खंडन |
| खोटा | खरा |
| गम | खुशी |
| नाखुश | खुश |
| बंद | खुला |
| बाँधना | खोलना |
| बदबू | खुशबु |
| बदकिस्मत | खुशकिस्मत |
| बदनसीब | खुशनसीब |
| धरा, पृथ्वी | गगन |
| आगत | गत |
| राजतन्त्र | गणतंत्र |
| आगमन | गमन |
| सुधा | गरल |
| अमीर | गरीब |
| मुक्त | ग्रस्त |
| छिछला | गहरा |
| अज्ञान | ज्ञान |
| शिष्ट | ग्राम्य |
| दोष, अवगुण | गुण |
| प्रकट | गुप्त |
| लघु, शिष्य | गुरु |
| सूखा | गीला |
| सन्यासी | गृहस्थ |
| त्यागी, सन्यासी | गृही |
| अगेय | गेय |
| अगोचर | गोचर |
| सरदी | गरमी |
| लाघव | गौरव |
| त्याज्य | ग्राह्य |
| चंचल | गंभीर |
| पतला, तनु | गाढा |
| प्रकट | गूढ़ |
| सही | गलत |
| सही | गड़बड़ |
| प्रमुख प्रधान | गौण |
| त्याग | ग्रहण |
| शहरी | ग्रामीण |
| शहर | गाँव |
| मोक्ष | ग्रास |
| नगर | ग्राम |
| उखाडना | गाड़ना |
| साफ़ | गन्दा |
| निर्गुणी, दोषी | गुणी |
| पद्य | गद्य |
| गोभक्षक | गोरक्षक |
| प्रतिधात | घात |
| बाहरी, वन्य | घरेलू |
| बाहर | घर |
| बढना | घटना |
| प्रेम | घृणा |
| जोड़ | घटाव |
| बढिया | घटिया |
| उतार | चढ़ाव |
| अचर | चर |
| अचल | चल |
| अनचाह | चाह |
| जड़, अचिन्मय | चिन्मय |
| नवीन, अचिर | चिर |
| नश्वर | चिरंतर |
| अचेतन | चेतन |
| साधु | चोर |
| स्थिर | चचल |
| मुर्ख | चतुर |
| अनचाहा | चाहा |
| बेवकूफ | चालक |
| ढीला | चुस्त |
| अपचय | चय |
| रुखड़ा | चिकना |
| अँधेरी | चाँदनी |
| चमकहीन | चमकदार |
| सुस्त, बंद | चालू |
| निश्चिन्त | चिंतत |
| गंभीर | चपल |
| निश्छल | छली, छल |
| धूप | छाँह |
| अछूत | छूत |
| प्रकाश | छाया |
| महान् | क्षुद्र |
| अछेद्य | छेद्य |
| कैद | छूट |
| शाश्वत | क्षणिक |
| निर्जीव | जीव |
| सरल | जटिल |
| पराजय | जय |
| चेत्तन | जड़ |
| थल | जल |
| बुढ़ापा | जवानी |
| निद्रा | जागरण |
| सुषुप्त | जाग्रत |
| सुषुप्ति | जागृति |
| परजात | जात |
| गर्मी | जाड़ा |
| मरण | जीवन |
| घटाव | जोड़ |
| तिमिर | ज्योति |
| भाटा | ज्वार |
| स्थावर | जंगम |
| कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
| अजेय | जेय |
| तब | जब |
| मृत | जीवित |
| देवता | जल्लाद |
| मरना | जीना |
| मरुभूमि | जंगल |
| आसमान | जमीन |
| सरकार | जनता |
| जवानी | जरा |
| परमात्मा | जीवात्मा |
| तपोमय | ज्योतिर्मय |
| सच | झूठ |
| महल | झोपडी |
| सच्चा | झूठा |
| मेल, मिलाप | झगड़ा |
| साहसी | डरपोक |
| चढ़ना | ढलना |
| संकोची | ढीठ |
| चढाई | ढालवाँ |
| शीत | ताप |
| आलोक | तम |
| मंद | तीव्र |
| महान् | तुक्ष |
| प्रकाश | तिमिर |
| सात्विक | तामसिक |
| ठोस | तरल |
| वृद्ध | तरुण |
| शिकायत | तारीफ |
| मधुर | तिक्त |
| कुँठित | तीक्ष्ण |
| पक्षपाती | त्तटस्थ |
| तृप्ति | तृषा |
| अत्याज्य | त्याज्य |
| अतुकांत | तुकांत |
| स्वार्थी | त्यागी |
| खुदरा | थोक |
| बहुत | थोड़ा |
| दानव | देव |
| राक्षस | देवता |
| अदेय | देय |
| सज्जन | दुष्ट |
| दानवत्व | देवत्व |
| रात | दिन |
| रात्रि | दिवा |
| लघुकाय | दीर्घकाय |
| जल्द | देर |
| सदाचारी | दुराचारी |
| पुरस्कार | दंड |
| कंजूस | दाता |
| स्वच्छ | दूषित |
| सबल | दुर्बल |
| उत्तर | दक्षिण |
| विलंबित | द्रुत |
| परदेश | देश |
| सुदिन | दुर्दिन |
| शहरी | देहाती |
| सद्गति | दुर्गति |
| सौभाग्य | दुर्भाग्य |
| सद्भाव | दुर्भाव |
| रात्रिचर्या | दिनचर्या |
| निर्दोष | दोषी |
| निर्दय | दयालु |
| सुलभ | दुर्लभ |
| विचलित | दृढ़ |
| अदृश्य | दृश्य |
| गुण | दोष |
| श्रव्यकाव्य | दूश्यकाव्य |
| हस्व | दीर्घ |
| शांत | दृदांत |
| गरीब | धनी |
| अधर्म | धर्म |
| छाँह | धूप |
| निर्धन | धनवान |
| पुरातन | नूतन |
| अधिक | न्यून |
| शाश्वत | नश्वर |
| स्तुति | निदा |
| ग्रामीण | नागरिक |
| मलिन | निर्मल |
| सामिष | निरामिष |
| सलज्ज | निर्लज्ज |
| सदोष | निर्दोष |
| विनाश | निर्माण |
| शहरी | ग्रामीण |
| प्रतिघात | घात |
| प्रेम | घृणा |
| निश्चल | छली |
| अछूत | छूत |
| पालतू | जंगली |
| मृत्यु | जन्म |
| जल | थल |
| तरल | ठोस |
| निर्दयी | दयालु |
| याचक | दाता |
| रात | दिन |
| सुलभ | दुर्लभ |
| अधीर | धीर |
| शिख | नख |
| स्तुति | निंदा |
| साक्षर | निरक्षर |
| पुरातन | नूतन |
| ग्राम | नगर |
| कृत्रिम | नैसर्गिक |
| सकाम | निष्काम |
| साक्षर | निरक्षर |
| असली | नकली |
| नमकहलाल | नमकहराम |
| पुराना | नया |
| नारी | नर |
| प्राचीन | नवीन |
| उगलना | निगलना |
| डरपोक | निडर |
| अनित्य | नित्य |
| अन्याय | न्याय |
| ग्रामीण | नगर |
| शिख | नख |
| नफा | नुकसान |
| जागरण | निद्रा |
| बदी | नेकी |
| मध्याहृ | निशीथ |
| विहित | निषिद्ध |
| सार्वजनिक | निजी |
| शुष्क, खुश्क | नम |
| नरोत्तम | नराघम |
| दूर | नजदीक |
| पाक | नापाक |
| नदी | नद |
| नजरमुक्त | नज़रबंद |
| कलमा | नमाज |
| कुनेम | नेम |
| आस्तिक | नास्तिक |
| सजीव | निर्जीव |
| सार्थक | निरर्थक |
| सचेष्ट | निश्चेष्ट |
| विधि | निषेध |
| सरस | नीरस |
| अनैतिक | नैतिक |
| विपक्ष | पक्ष |
| उत्थान | पतन |
| विकासोन्मुख | पतनोन्मुख |
| मूर्ख | पंडित |
| स्वार्थ | परमार्थ |
| जय | पराजय |
| अपना | पराया |
| स्वतंत्र | परतंत्र |
| लापता | पता |
| विश्राम | परिश्रम |
| अपवित्र | पवित्र |
| गुप्त | प्रकट |
| अंधकार | प्रकाश |
| अख्यात | प्रख्यात |
| प्राची | प्रतीची |
| मूढ़ | प्रज्ञ |
| अनुकूल | प्रतिकूल |
| अप्रत्यक्ष | प्रत्यक्ष |
| गौण | प्रघान |
| अप्राप्त | प्राप्त |
| अप्रयोग | प्रयोग |
| सृष्टि | प्रलय |
| निवृति | प्रवृत्ति |
| निंदा | प्रशंसा |
| विषाद, कोप | प्रसाद |
| आग | पानी |
| पुण्य | पाप |
| संहारक | पालक |
| पूर्वीय | पाश्चात्य |
| अप्राकृतिक | प्राकृतिक |
| अंत | प्रारंभ |
| अंतिम | प्रारंभिक |
| कूस्वा नवीन | पुरातन |
| पश्चिम, उतर, उपर | पूर्व |
| अपूर्णता | पूर्णता |
| घृणा | प्रेम |
| अमावस्या | पूर्णिमा |
| तनु | पृथु |
| तिरस्कार | पुरस्कार |
| अधुरा | पूरा |
| उत्तर | प्रश्न |
| सामान्य | पमुख |
| उत्तरवर्ती | पूर्ववर्ती |
| सवतंत्रता | परतंत्रता |
| निष्प्राण | प्राण |
| सायं | प्रातः |
| अपुष्ट | पुष्ट |
| शोषक | पोषक |
| अप्रसिद्ध | प्रसिद्ध |
| संहार, पीड़न | पालन |
| पीठ | पेट |
| प्रत्युष | प्रदोष |
| अंतिम | प्रथम |
| भृत्य | प्रभु |
| विरला | प्राय: |
| पौरुष | प्रारब्ध |
| सकुंचित | प्रस्कूटित |
| पश्चिम | पूरब |
| स्वार्थी | परोपकारी |
| अपराह्न | पूर्चाह्न |
| महल | पर्णकुटी |
| आगमन | प्रस्थान |
| छूटना | पहुँचना |
| आलसी | परिश्रमी |
| स्त्री | पुरुष |
| स्वकीय | परकीय |
| निष्कल | फलदायक |
| नुकसान | फायदा |
| सिकुड़ा | फैला |
| मुक्ति | बंधन |
| बलहीन | बलवान |
| अंतरंग | बहिरंग |
| अभ्यतर | बाहूय |
| सूखा | बाढ़ |
| सभ्य | बर्बर |
| बच्चा | बूढ़ा |
| घटिया | बढ़िया |
| भला | वुरा |
| वृद्ध | बालक |
| भलाई | बुराई |
| पतझड़ | बहार |
| भीतर | बाहर |
| उजाड़ना | बसाना |
| बिगाडना | बनाना |
| स्वस्थ | बीमार |
| स्वीकार | बहिस्कार |
| मूर्ख | बुद्धिमान |
| बादशाह | बेगम |
| निर्बल | बली |
| मित्रता | वैर |
| लघु | वृहत |
| जीव | ब्रह्म |
| साथ | बिना |
| थोडा | बहुत |
| अभद्र | भद्र |
| साहस | भय |
| बुरा | भला |
| विदेशी | भारतीय |
| हलका | मारी |
| भविष्य | भूत |
| अभेद | भेद |
| आध्यात्मिक | भौतिक |
| अभाव | भाव |
| योगी | भोगी |
| द्युलोक | भूलोक |
| भोग्य | भोक्ता |
| भार्या | भर्ता |
| भक्षक | भक्ष्य |
| रक्षक | भक्षक |
| अल्पत्ता | भूमा |
| खाली | भरा |
| अभाग्य | भाग्य |
| दानव | मानव |
| वाचाल | मूक |
| कठोर | मृदुल |
| पृष्ठ | मुख |
| दुरात्मा | महात्मा |
| विरह | मिलन |
| जीवित | मृत |
| तुच्छ | महत् |
| नुकसान | मुनाफा |
| अमंगल | मंगल |
| कटु | मधुर |
| नौकर | मालिक |
| शत्रु | मित्र |
| तीखा | मीठा |
| गौण | मुख्य |
| अमर | मृत्य |
| दनुज | मनुज |
| रूक्ष | मसृण |
| पिता | माता |
| अपमान | मान |
| आलसी | मेहनती |
| बंधन | मोक्ष |
| बेमेल | मेल |
| पशु, राक्षस | मनुष्य |
| पशुत्ता | मनुष्यता |
| सस्ता | महँगा |
| मुखर | मौन |
| पत्तला | मोटा |
| सोना | मिटटी |
| अमोघ | मोघ |
| मामूली | गैरमामूली |
| नामुमकिन | मुमकिन |
| निर्मल | मलिन |
| सत्य | मिथ्या |
| अपव्यथी | मितव्ययी |
| लिखित | मौखिक |
| जीना | मरना |
| निर्मोही | मोहयुक्त |
| वृद्धा | बालिका |
| कल्पना | यथार्थ |
| वहाँ | यहाँ |
| यश | अपयश |
| वियोग | योग |
| शांति | युद्ध |
| भोगी | योगी |
| अयोग्य | योग्य |
| वृद्ध, जठर | युवक |
| बुढा, वृद्ध | युवा |
| प्रजातंत्र | राजतंत्र |
| विरत | रत |
| विरागी | रागी |
| विराग | राग |
| ध्वंस | रचना |
| रूपवान | कृरूप |
| पूर्ण | रिक्त |
| रंक, प्रजा | राजा |
| रावण | राम |
| नखलिस्तान | रेगिस्तान |
| नीरोग | रोगी |
| रक | राति |
| रंगीन | बेरंग, रंगहीन |
| उन्मूलन | रोपण |
| नीरोग | रुग्ण |
| दीर्घ, महत् | लधु |
| अलौकिक | लौकिक |
| अलिप्त | लिप्त |
| प्रकट | लुप्त |
| हानि | लाभ |
| मौखिक | लिखित |
| देन | लेन |
| स्वर्ण | लौह |
| त्याग | लोभ |
| परलोक | लोक |
| संतुष्ट | लालची |
| विलगाव | लगाव |
| देना | लेना |
| निर्लज | लज्जाशील |
| सरल, ऋजु | वक्र |
| मठ | वन |
| पतझड़ | वसंत |
| स्वीकार | वहिष्कार |
| सार्थक | व्यर्थ |
| समष्टि | वयष्टि |
| वाद | प्रतिबाद |
| बालक | वृद्ध |
| हास | वृद्धि |
| लघु, क्षुद्र | वृहत |
| आकर्षण | विकर्षण |
| पराजय | विजय |
| संपति | विपति |
| सधवा | विधवा |
| निषेध | विधि |
| संपन्न | विपन्न |
| उन्मुख | विमुख |
| संयोग | वियोग |
| निरत, रत | विरत |
| मिलन | विरह |
| निर्विवाद | विवाद |
| लधु. | विशालकाय |
| साधारण | विशिष्ट |
| अविस्वास | विस्वास |
| संलेषण | विश्लेषण |
| सामान्य | विशेष |
| अमृत | विष |
| सर्जन | विसर्जन |
| सौमनस्य | वैमनस्य |
| अवैतनिक | वैतनिक |
| कायर | वीर |
| अव्यस्त | व्यस्त |
| अव्यावहारिक | व्यावहारिक |
| सम्पद | विपद |
| आकर्ष | विकर्ष |
| निषिद्ध | विहित |
| संकीर्ण | विस्तीर्ण |
| अल्पभाषी | वाग्मी |
| वैध | अवैध |
| अवैधानिक | वैधानिक |
| अविकासशील | विकासशील |
| अविकसित | विकसित |
| मुर्ख | विद्वान |
| समाज . | व्यक्ति |
| समास | व्यास |
| मूक | वाचाल |
| दरिद्रत्ता | वैभव |
| समर्थन | विरोध |
| मित्रत्ता | बैर |
| दूषित | विशुद्ध |
| काम | विश्राम |
| न्यून | विपुल |
| अविश्वासी | विश्वासी |
| तपस्या | विलास |
| प्रतिवादी | वादी |
| सफलता | विफलता |
| प्रित्र | शत्रु |
| अशांति | शांति |
| मांसाहारी | शाकाहारी |
| सुबह | शाम |
| शासित | शासक |
| अशिष्ट | शिष्ट |
| उष्ण | शीत |
| पतझर | वसंत |
| मूर्ख | विद्वान |
| ह्रास | वृद्धि |
| अव्यस्त | व्यस्त |
| सम्पत्ति | विपत्ति |
| सरल | वक्र |
| मिलन | वियोग |
| अभिशाप | वरदान |
| संक्षेप | विस्तार |
| निरत | विरत |
| क्रय | विक्रय |
| अहान | विसर्जन |
| अविश्वास | विश्वास |
| उद्धत | विनीत |
| साधारण | विशिष्ठ |
| संक्षिप्त | विस्तृत |
| आहद | विषाद |
| निर्माण | विनाश |
| सम | विषम |
| निर्विवाद | विवाद |
| स्वीकार | बहिष्कार |
| सम्मुख | विमुख |
| क्षीणकाय | विशालकाय |
| अव्यावहारिक | व्यवहारिक |
| सामान्य | विशिष्ट |
| सम्पन्न | विपन्न |
| तरुण | वृद्ध |
| ह्रास | विकास |
| संकीर्ण | विकीर्ण |
| अकर्मण्य | व्यस्त |
| संश्लेषण | विश्लेषण |
| मरु | वन |
| मधुरता | कटुता |
| सुरूप | कुरूप |
| सुंदर | कुरूप |
| बलवान | कमजोर |
| अपकीर्ति | कीर्ति |
| दाता | कृपण |
| प्रकृत | कृत्रिम |
| विस्मरण | कंठस्थ |
| बीच | किनारा |
| अकर्मण्य | कर्मण्य |
| स्थिर | कंपन |
| नकारना | कबूलना |
| निष्कपट | कपटी |
| मीठा | कडवा |
| महाजन | कर्जदार |
| पक्का | कच्चा |
| सुमार्ग | कुमार्ग |
| आराम | काम |
| नाकाबिल | काबिल |
| गम | खुशी |
| बिक्री | खरीद |
| विलोम शब्द हिंदी में Opposite Words in Hindi
रीझना |
खीझना |
| कुख्यात | ख्यात |
| मंडन | खंडन |
| खोटा | खरा |
| अखाद्य | खाद्य |
| भूगोल | खगोल |
| मुरझाना | खिलना |
| सज्जन | खल |
| निष्काम | सकाम |
| कुसंगति | सुसंसगति |
| शत्रु | मित्र |
| दुर्गम | सुगम |
| सूक्ष्म | स्थूल |
| प्रलय | सृष्टि |
| चंचल | स्थिर |
| तिरस्कार | सत्कार |
| निरपेक्ष | सापेक्ष |
| निरादर | सादर |
| निर्दय | सदय |
| असंकोच | संकोच |
| अदूर | सुदूर |
| विशिष्ट | सामान्य |
| निर्विकार | सविकार |
| जागरण | स्वप्न |
| असंगत | संगत |
| दुभग | सुभग |
| निःसंग | संग |
| दुर्लभ | सुलभ |
| निन्द | स्तुति |
| निश्शंक | सशंक |
| गर्ल | सुधा |
| गृहस्थ | संन्यासी |
| व्यष्टि | समष्टि |
| निर्मल | समूल |
| कुमति | सुमति |
| दुराशय | सदाशय |
| चिरायु | स्वल्पायु |
| दुष्परिणाम | सुपरिणाम |
| असौम्य | सौम्य |
| दुःशील | सुशील |
| सेवक | स्वामी |
| विग्रह | सन्धि |
| निर्बाध | सबाध |
| निस्वार्थ | स्वार्थ |
| अक्षम | सक्षम |
| निर्लज्ज | सलज्ज |
| असभ्य | सभ्य |
| निर्भय | सभय |
| अकाल | सुकाल |
| शाम | सुबह |
| विस्मरण | स्मरण |
| परदेशी | स्वदेशी |
| व्यक्ति | समाज |
| परकीया | स्वकीया |
| निरक्षर | साक्षर |
| दुर्जन | सुजन |
| झूठ | सच |
| निर्जीव | सजीव |
| विस्तार | संक्षेप |
| निर्गुण | सगुण |
| असफल | सफल |
| असंतोष | संतोष |
| निर्बल | सबल |
| अस्वस्थ | स्वस्थ |
| कठिन | सरल |
| विदेश | स्वदेश |
| कठोर | लचीला |
| मिलना | लड़ना |
| पसीना | लहू |
| अभिशाप | वरदान |
| सधवा | विधवा |
| निषेध | विधि |
| अनावृष्टि | वृष्टि |
| जागरण | शयन |
| उष्ण | शीत |
| अशुभ | शुभ |
| आर्द्र | शुष्क |
| विस्तार | संक्षेप |
| असंतोष | संतोष |
| निष्क्रय | सक्रिय |
| निर्गुण | सगुण |
| निर्जीव | सजीव |
| निर्जीव | संजीव |
| विषम | सम |
| निर्जल | सजल |
| सकर्म | विमुख |
| निष्कर्म | सम्मुख |
| अनाथ | सनाथ |
| परतन्त्रा | स्वतन्त्रा |
| अपमान | सम्मान |
| कुपथ | सुपथ |
| असन्तोष | सन्तोष |
| विकल्प | संकल्प |
| विधर्म | स्वधर्म |
| विघटन | संघटन |
| सत्कर्म | दुष्कर्म |
| विस्तीर्ण | संकीर्णि |
| व्यास | समास |
| ढीला | चुस्त |
| बेवकूफ | चालाक |
| अचिर | चिर |
| प्रकाश, रोशनी | छाया |
| बड़ा | छोटा |
| निश्चल | छल |
| धूप | छाँह |
| अछूत | छूत |
| अछेद्य | छेद्य |
विलोम शब्द हिंदी में Opposite Words in Hindi
विलोम शब्द के नियम
किसी भी शब्द का विलोम शब्द (vilom shabd in hindi) हमेशा उसी श्रेणी का ही होता है, जैसे कोई शब्द ‘तत्सम’ है तो उसका विपरीत शब्द भी ‘तत्सम’ ही होगा, और ‘तद्भव’ शब्द का विलोम भी ‘तद्भव’ ही होगा। इस इस उदाहरण से समझते हैं जैसे स्त्री का विलोम शब्द पुरुष होगा, परन्तु औरत का विलोम शब्द ‘आदमी’ होगा। इस प्रकार हर शब्द का विलोम उसके मूल शब्द के अनुसार ही होता है, संज्ञा का विलोम संज्ञा अरु विशेषण का विलोम विशेषण ही होता जैसे दुःख का विलोम सुख और खेद का विलोम प्रसन्न होगा।
इस पोस्ट में आपने विलोम शब्द क्या होते हैं और विलोम शब्द के नियम क्या हैं, के बारे में आपको जानकारी मिली। आशा है की विलोम शब्द क्या है और विलोम शब्द के नियम के बारे में दी गयी जानकारी आपको पसंद आयी होगी।


